Στη συγκεκριμένη ενότητα θα παρουσιαστούν:
Η έννοια βιωσιμότητας ή αειφορίας (sustainability) αναφέρεται σε μορφές ανάπτυξης που συνδυάζουν τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις σε βραχυπρόθεσμο, μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα. Η έννοια εμφανίστηκε στο προσκήνιο το 1987, όταν ο εκδοτικός οίκος Oxford University Press προχώρησε στην έκδοση μιας ιδιαίτερα επιδραστικής έκθεσης[1] με τίτλο Our Common Future. Η εν λόγω έκθεση είχε ετοιμασθεί από την επιτροπή World Commission on Envrironment and Development του ΟΗΕ, και όριζε πως «αειφόρος (βιώσιμη) ανάπτυξη είναι εκείνη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να υπονομεύει τη δυνατότητα των επόμενων γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες».
Στη πλέον δημοφιλή σχηματική απεικόνιση της αειφορίας (βλ. Εικόνα 2), οι τρεις συνιστώσες της (3 pillars model) είναι:
Εικόνα 2[2]: Οι 3 πυλώνες της βιωσιμότητας
[1] Προσαρμογή από: Purvis, B., Mao, Y., & Robinson, D. (2019). Three pillars of sustainability: in search of conceptual origins. Sustainability science, 14(3), 681-695.
Κλείνοντας τη συγκεκριμένη υποενότητα, και σε συνέχεια του προαναφερόμενου ορισμού, είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να διασαφηνίσουμε τις παρακάτω έννοιες[3]:
Η έννοια της αειφορίας/βιωσιμότητας είναι ευρέως χρησιμοποιούμενη από διαφορετικές ομάδες, οργανώσεις, οργανισμούς, κ.ά., και μπορεί να φέρει διαφορετικές ερμηνείες και αναφορές. Σε μια απλούστερη διατύπωση, η λέξη χρησιμοποιείται για να περιγράψει αρκετά διαφορετικές καταστάσεις, συνθήκες και οράματα. Η εκτεταμένη αυτή εννοιολόγηση του όρου, μπορεί να αποτυπωθεί με εναλλακτικούς τρόπους. Για παράδειγμα, στην Εικόνα 7 (βλ. Παράρτημα) αποτυπώνονται σχηματικά διαφορετικές προσεγγίσεις στην έννοια της βιωσιμότητας με βάση το ενδιαφέρον στην καταπολέμηση της κοινωνικής ανισότητας (κάθετος άξονας), και την τεχνοκρατική/οικοκεντρική αντίληψη του φυσικού περιβάλλοντος (οριζόντιος άξονας). Εντός του συγκεκριμένου πλαισίου, μπορούν να καταγραφούν οι επιμέρους προσεγγίσεις που περιγράφονται σε κείμενα οργανισμών (βλ. World Bank, International Union for Conservation of Nature - IUCN), μελετητών (Schumacher), ή ακόμα και πολιτικών ρευμάτων (Social Ecology).
Συνοψίζοντας, και σε μια σχηματική διατύπωση η σχετική βιβλιογραφία διακρίνει ανάμεσα στην ισχυρή αειφορία (strong sustainability) και ασθενή αειφορία (weak sustainability), οι οποίες διαφοροποιούνται έντονα σε σχέση με τη διατήρηση ή υποκατάσταση του φυσικού κεφαλαίου. Η πρώτη δεν επιτρέπει την υποκατάσταση του φυσικού κεφαλαίου (κι αποδίδεται διαγραμματικά από το πάνω δεξιά σχήμα της Εικόνας 2, καθώς προσεγγίζει την οικονομία και την κοινωνία ως συστήματα που αναπτύσσονται εντός του φυσικού περιβάλλοντος), ενώ η ασθενής αειφορία επιτρέπει μέχρι ορισμένων (μη εύκολα προσδιορίσιμων σημείων) την υποκατάσταση του φυσικού κεφαλαίου (κι αποδίδεται στο αριστερό τμήμα της Εικόνας 2, με τη βιωσιμότητα να βρίσκεται στην ‘τομή’ των επιμέρους συστημάτων).
Από την εισαγωγή του όρου της βιώσιμης ανάπτυξης που έλαβε χώρα το 1987, μέχρι και σήμερα έχουν υπάρξει αρκετοί σταθμοί σε μια προσπάθεια συγκεκριμενοποίησης της έννοιας σε επιμέρους περιοχές παρεμβάσεων, έτσι ώστε να διευκολύνεται ο σχεδιασμός σχετικών προγραμμάτων, αλλά και να παρακολουθείται η αντίστοιχη πρόοδος.
Σημαντικά ορόσημα στη συγκεκριμένη κατεύθυνση αποτελούν:
Εικόνα 3[4]: Οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ
[1] Πηγή: Ηνωμένα Έθνη: Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης βρίσκονται εκτός πορείας, https://unric.org/el/%CE%BF%CE%B9-%CF%83%CF%84%CF%8C%CF%87%CE%BF%CE%B9-%CE%B2%CE%B9%CF%8E%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%80%CF%84%CF%85%CE%BE%CE%B7%CF%82-%CE%B2%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%BF%CE%BD/, προσπελάστηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022.
[1] Η έκθεση είναι γνωστή και ως Brundland Report (από το επώνυμο της Νορβηγίδας πρωθυπουργού που είχε τη θέση της προέδρου στη σχετική επιτροπή) και είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο: https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf, προσπελάστηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022.
[2]Προσαρμογή από: Purvis, B., Mao, Y., & Robinson, D. (2019). Three pillars of sustainability: in search of conceptual origins. Sustainability science, 14(3), 681-695
[3] Βλέπε: Πολύζος Σ. (2022). Διαχείριση Φυσικών Πόρων και Βιώσιμη Ανάπτυξη. Εκδόσεις Τζιόλα.
[4] Πηγή: Ηνωμένα Έθνη: Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης βρίσκονται εκτός πορείας, https://unric.org/el/%CE%BF%CE%B9-%CF%83%CF%84%CF%8C%CF%87%CE%BF%CE%B9-%CE%B2%CE%B9%CF%8E%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%80%CF%84%CF%85%CE%BE%CE%B7%CF%82-%CE%B2%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%BF%CE%BD/, προσπελάστηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022.